Zagospodarowanie brzegów rzeki Koszarawy na odcinku od mostu kolejowego do mostu trzebińskiego wraz z terenami przyległymi wzdłuż Soły i Jeziora Żywieckiego
W dniu 5 czerwca 2018 r. została podpisana pomiędzy Województwem Śląskim a Miastem Żywiec umowa o dofinansowanie projektu pn. „Zagospodarowanie brzegów rzeki Koszarawy na odcinku od mostu kolejowego do mostu trzebińskiego wraz z terenami przyległymi wzdłuż Soły i Jeziora Żywieckiego” współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020, Oś Priorytetowa V. Ochrona Środowiska i Efektywne wykorzystanie zasobów, Działanie 5.4. Ochrona różnorodności biologicznej, Poddziałanie 5.4.3. Ochrona różnorodności biologicznej – tryb pozakonkursowy.
Projekt ma służyć rozwiązaniu problemu dot. postępującej degradacji cennych przyrodniczo terenów Miasta Żywca, leżących wzdłuż prawego brzegu rzeki Koszarawy na odcinku od mostu kolejowego do mostu trzebińskiego i dalej wzdłuż prawego brzegu rzeki Soły i Jeziora Żywieckiego z uwagi na występowanie na ich terenie cennych siedlisk przyrodniczych.
Las liściasty nad Koszarawą obfituje w wiele gatunków roślin. Na tych terenach występują m.in. pierwiosnek wyniosły, miodunka ćma czy jaskier kosmaty.
Kolejnym z siedlisk przyrodniczych zlokalizowanych w obrębie ścieżki dydaktycznej jest Lasek Wita. To jeden z ostatnich fragmentów lasu o cechach grądu w okolicach Żywca.
Pierwotnie grądy zajmowały przeważającą część Kotliny Żywieckiej. W skali Polski również niegdyś dominowały. Obecnie siedliska grądów, często objęte ochroną rezerwatową podobnie jak pobliski Rezerwat Grapa zachowały się w miejscach, które nie były optymalne dla rozwoju rolnictwa tj. strome, erodujące zbocza.
Z kolei rejon ujściowy rzeki Soły do Jeziora Żywieckiego stwarza warunki do rozwoju rozległych połaci łęgów, budowanych tutaj głównie przez różne gatunki wierzb.
W rejonach górskich łęgi rozwijają się zazwyczaj w postaci wąskiego pasa wzdłuż linii brzegowej potoku lub rzeki. Łęgi te w przewadze reprezentowane są przez młodociane formy w postaci zarośli wiklinowych.
W ramach projektu podjęte zostaną działania ochronne na obszarze cennego przyrodniczo terenu wzdłuż Koszarawy, Soły i brzegów Jeziora Żywieckiego. Obejmują one pozostawienie martwych i umierających drzew w drzewostanach łęgowych, wykluczenie poboru żwiru z koryta Koszarawy, usunięcie dzikich wysypisk śmieci. Ponadto planuje się zniszczenie skupisk roślin inwazyjnych oraz obcych gatunków oraz uporządkowanie ruchu związanego z rekreacją przy zachowaniu aktualnego stanu zadrzewień i lasów. Szczególną ochroną zostanie objęty pluszcz, dla którego zostaną zamontowane budki. Planuje się również usunięcie pozostałości nieużywanych ławek z Lasku Wita. Na całym obszarze ścieżki zostaną zamontowane tablice edukacyjne dotyczące jego walorów. Ważnym kierunkiem działań ochronnych zaplanowanych do realizacji jest edukacja ekologiczna mieszkańców i turystów.
W ramach projektu zaplanowano do realizacji budowę ścieżki dydaktyczno-przyrodniczej, roboty w zakresie ochrony środowiska, utworzenie i wyposażenie Miejskiego Centrum Ekologicznego w Żywcu oraz zorganizowanie kampanii edukacji ekologicznej i promocję projektu.
Całkowita wartość projektu po aneksie nr 3 wynosi 4 797 183,83 PLN, koszty kwalifikowalne 4 698 207,43 PLN, a wartość dofinansowania 3 993 476,33 PLN.
Na obszarze projektu stwierdzono występowanie ich pięciu typów o znaczeniu dla Wspólnoty Europejskiej tj. lasów grądowych, lasów łęgowych, ziołorośli nadrzecznych, pionierskiej roślinności na kamieńcach nadrzecznych, osuszanego dna zbiorników wodnych. Rzeki Soła i Koszarawa wraz z otoczeniem, tworzą na terenie Miasta Żywca pas o charakterze korytarza ekologicznego, który zachował wiele cech naturalności, pomimo znacznych przekształceń koryt rzecznych i pomimo bliskości terenów zabudowanych. Świadczy o tym obecność wielu gatunków roślin, zwierząt i ekosystemów cennych i prawnie chronionych. Występują tu m.in. bobry czy pluszcz.
W pierwszych tygodniach wiosny las liściasty nie ma jeszcze liści. Dno lasu jest wówczas mocno oświetlone. Niewielkie rośliny runa leśnego w tym czasie zakwitają i wykształcają liście, a następnie magazynują zapasy substancji pokarmowych do następnej wiosny, zazwyczaj w organach podziemnych. Mają one niewiele czasu, by wykorzystać sprzyjające warunki. Już w drugiej połowie maja korony większości drzew pokrywają się gęstym parasolem liści.
Las grądowy (grąd) to wielogatunkowy las liściasty, z przewagą grabu i dębu w drzewostanie.
Pierwotnie grądy zajmowały przeważającą część Kotliny Żywieckiej. W skali Polski również niegdyś dominowały. Obecnie siedliska grądów, często objęte ochroną rezerwatową podobnie jak pobliski Rezerwat Grapa zachowały się w miejscach, które nie były optymalne dla rozwoju rolnictwa tj. strome, erodujące zbocza.
Z kolei rejon ujściowy rzeki Soły do Jeziora Żywieckiego stwarza warunki do rozwoju rozległych połaci łęgów, budowanych tutaj głównie przez różne gatunki wierzb.
Las łęgowy (łąg) to las, który funkcjonuje nad rzekami i potokami w zasięgu regularnie wylewających wód, które podczas wezbrania nanoszą i osadzają żyzny muł.
W rejonach górskich łęgi rozwijają się zazwyczaj w postaci wąskiego pasa wzdłuż linii brzegowej potoku lub rzeki. Łęgi te w przewadze reprezentowane są przez młodociane formy w postaci zarośli wiklinowych.
Jezioro Żywieckie, podobnie jak inne tego typu obiekty, jest ważnym siedliskiem ptaków (zarówno dla gatunków pospolitych jak i bardzo rzadkich). Pełni również rolę zimowiska dla wielu gatunków. Dla innych jest miejscem postoju w trakcie wędrówek. Nie odwiedzane przez człowieka niedostępne zakątki ukryte wśród gęstych zarośli wierzbowych są miejscem lęgu wielu gatunków. Inne korzystają w tym celu z nietrwałych elementów ujść rzecznych tj. wyspy, odsypiska, odsłonięte dno.
Jezioro Żywieckie, zwane również Zbiornikiem Wodnym Tresna, powstało w roku 1966, na skutek spiętrzenia wód rzeki Soły zaporą ziemną w miejscowości Tresna.
Południowa jego część jest obecnie w znacznym stopniu wypłycona nanosami rzecznymi wprowadzanymi w trakcie wezbrań Soły i pozostałych rzek uchodzących do jeziora tj. Moszczanki, Łękawki, Żylicy. Na skutek tego procesu strefy ujściowe rzek i potoków nabrały dzikiego i naturalnego charakteru.
W okresie letniej suszy, która ma miejsce co kilka lat dno znacznej części Jeziora Żywieckiego odsłania się. Pojawiają się wówczas warunki dla rozwoju specyficznej roślinności, budowanej przez drobne gatunki roślin, z których wiele należy do osobliwości florystycznych w Polsce. Rośliny te pojawiają się masowo. Niektóre z nich tworzą coś na kształt bardzo gęstej i niskiej murawy. Takie i podobne typy roślinności typowe są dla odsłaniających się przy niskich stanach wód brzegów nizinnych rzek a także dla okresowo osuszanych stawów rybnych.
W ramach projektu podjęte zostaną działania ochronne na obszarze cennego przyrodniczo terenu wzdłuż Koszarawy, Soły i brzegów Jeziora Żywieckiego. Obejmują one pozostawienie martwych i umierających drzew w drzewostanach łęgowych, wykluczenie poboru żwiru z koryta Koszarawy, usunięcie dzikich wysypisk śmieci. Ponadto planuje się zniszczenie skupisk roślin inwazyjnych oraz obcych gatunków oraz uporządkowanie ruchu związanego z rekreacją przy zachowaniu aktualnego stanu zadrzewień i lasów. Szczególną ochroną zostanie objęty pluszcz, dla którego zostaną zamontowane budki. Planuje się również usunięcie pozostałości nieużywanych ławek z Lasku Wita. Na całym obszarze ścieżki zostaną zamontowane tablice edukacyjne dotyczące jego walorów. Ważnym kierunkiem działań ochronnych zaplanowanych do realizacji jest edukacja ekologiczna mieszkańców i turystów.
Bibliografia:
- „Inwentaryzacja przyrodnicza terenów nadrzecznych nad rzeką Koszarawą w Żywcu wraz z oceną bioróżnorodności oraz koncepcją zagospodarowania tego obszaru na potrzeby edukacji ekologicznej wraz z udziałem w konsultacjach społecznych” dr Paweł Nejfeld, Maj 2017