A+

Miejskie Centrum Ekologiczne
w Żywcu

Pierwiosnek wyniosły

Pierwiosnek wyniosły
Pierwiosnek wyniosły Primula elatior – roślina należąca do rodzaju pierwiosnek Primula, razem z około 600 innymi gatunkami występującymi na półkuli północnej. Najwięcej gatunków można spotkać w środkowej i wschodniej Azji. Do flory Polski zaliczamy 7 z nich. Większość gatunków charakteryzuje się kwiatami w dwóch typach. Pierwszy z bardzo wydłużonymi słupkami, których znamiona zasłaniają otwór rurkowatego kielicha charakteryzuje się schowanymi na dnie kwiatu króciutkimi pręcikami. Drugi natomiast, z krótkimi słupkami posiada długie pręciki wystające z kielicha. Taka budowa sprzyja zapyleniu krzyżowemu, uniemożliwiając samozapylenie kwiatów.

Zgodnie z legendą, gdy św. Piotr otrzymał wieść o tym, że do bram nieba został dorobiony nowy komplet kluczy upuścił stary. Na łące, w miejscu gdzie upadły wyrosły pierwiosnki. Stąd potocznie pierwiosnek nazywa się kluczykami.

WYSTĘPOWANIE

Pierwotnie pierwiosnek wyniosły występował w lasach jesionowych, olchowych i wiązowych a także w bukowych i grabowych. Z biegiem lat rozprzestrzenił się na sąsiadujących łąkach i w zaroślach tych lasów.

W Polsce jest gatunkiem pospolitym we wszystkich pasmach Karpat i Sudetów w Wielkopolsce i na Lubelszczyźnie. Siedliska tego gatunku odnotowano również na terenach nadrzecznych nad rzeką Koszarawą w Żywcu. Pierwiosnek na swoje stanowiska wybiera różne podłoża brzegów potoków, lasy oraz zarośla, ziołorośla, wilgotne łąki i murawy. Podlega częściowej ochronie gatunkowej nieprzerwanie od 1957 roku. Kwitnie w okresie od kwietnia do lipca.

OPIS

Pierwiosnek osiąga wysokość od 20 do 40 cm. Liście skupione w różyczkę, charakteryzują się eliptyczną, silnie pomarszczoną, ząbkowaną lub prawie całobrzegą blaszką, zbiegającą się w oskrzydlony ogonek. Kilka do kilkunastu kwiatów, o średnicy 15-25 cm, na owłosionych szypułkach tworzy baldaszkowaty kwiatostan, umiejscowiony  na szczycie bezlistnej łodyżki. Pierwiosnek posiada kielich zielony na ostrych kantach i białawy pomiędzy nimi, rurkowaty lub dzwonkowaty, z pięcioma wcięciami do ok. 1/3 jego długości, ściśle obejmujący rurkę korony. Korona jest zbudowana z długiej i wąskiej rurki oraz 5 – ciu łatek rozpostartych poziomo. Ma kolor jasno siarkowożółty z pomarańczowym pierścieniem w gardzieli. Słupek otacza 5 pręcików. Owoc pierwiosnka stanowi dłuższa od kielicha, podłużna torebka, wypełniona licznymi ciemnobrunatnymi, drobnymi nasionami.



Bibliografia
  1. „Życie w Górach”, Karel Stastny i Vladimir Bejcek, Wydawnictwo Delta„Rośliny górskie” Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek, Oficyna Wydawnicza MULTICO
  2. „Inwentaryzacją przyrodniczą terenów nadrzecznych nad rzeką Koszarawą w Żywcu wraz z oceną bioróżnorodności oraz koncepcją zagospodarowania tego obszaru na potrzeby edukacji ekologicznej wraz z udziałem w konsultacjach społecznych” dr Paweł Nejfeld, Maj 2017
  3. „Rośliny gór i pogórzy” Teofil Gołebiowski, Wydawnictwo „Sport i turystyka”
  4. „Pospolite rośliny środkowej Europy”, praca zbiorowa,  Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1990

Menu